Kaygusuz Abdal Nefes İncelemesi

Yazan:

Nefes

Dost senün yüzünden özge
Ben kıble-i cân bilmezem
Pîrin hüsnüni severem
Bir gayr-ı îmân bilmezem

Bana derler ki şeyâtîn

Senün yolını azdırur
Ben şu zerrak sofulardan
Gayrı bir şeytan bilmezem

Sofî-i sâlûs nedendür

Hüsne münkir geçindügi
Ne acep belâ gelüpdür
Şu ki ben Hak’tan bilmezem

İnsân-ı kâmil ki dirler

Mustafa’dur Murtaza’dur
Dahi kim vardur cihanda
Ben gayrı insan bilmezem

O şâh-ı hüsnün ışkuna

Özümi vîrân kılmışam
Kaygusuz Abdal’dur adum
Cübbe vü kaftan bilmezem
              Kaygusuz Abdal

Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi

Nazım biçimi: nefestir. Nefesler, dini tasavvufi halk edebiyatı ürünlerindendir. Bektaşi şairlerince yazılan nefesler, törenlerde saz eşliğinde makamla okunurdu. Şiirlerin “nefes” olarak adlandırılma nedeni içsel duyguların konu edilmesindendir.

Nazım birimi: dörtlüktür.

Ölçüsü: 8’li hece ölçüsüdür.

Uyak şeması: Şiirin belli bir uyak düzeni yoktur. Dörtlüklerin son dizeleri birbiriyle uyaklıdır.

Şiirin Ahenk Unsurları 

Uyak ve Redifler

--- cân bilmezem

--- îmân bilmezem
---şeytan bilmezem
---Hak’tan bilmezem
---insan bilmezem
---kaftan bilmezem   “bilmezem” redif; “-an” tam uyak

Şiirdeki Diğer Ahenk Unsurları

Şiirin genelinde “n, m, r” ünsüzleriyle aliterasyon; “a, e” ünlüleriyle asonans yapılmıştır.

Şiirin İçerik Yönünden İncelenmesi

Açıklama – Yorum

Kaygusuz Abdal, şiirini tasavvuf düşüncesine göre yazmıştır. Bu nedenle şiiri bu doğrultuda anlamak ve yorumlamak gerekir. Aynı zamanda şiirde ikiyüzlü sofulara karşı ince bir eleştiri de söz konusudur.

Dost senün yüzünden özge

Ben kıble-i cân bilmezem
Pîrin hüsnüni severem
Bir gayr-ı îmân bilmezem

Tasavvufa göre yaşadığımız dünyada gerçek güzelliği ve gerçek mutluluğu bulmamız mümkün değildir. İnsan, yapısında “iyilik, güzellik, varlık” öğelerinin yanında “kötülük, çirkinlik ve yokluk” öğelerini de barındırır. Bu nedenle şair, gerçek ve tek “dost” olarak Allah’ı görüyor. Şair, Pîrin güzelliğini de sevdiğini bunun dışındaki şeylerin boş ve geçici olduğunu söylüyor. Buradaki “Pirin güzelliği” manevi güzellik anlamındadır. Şaire göre tek gerçek “Allah Aşkı”dır. Şair kendini Allah’a o kadar yakın görüyor ki ona ”dost” diye hitap ediyor.

Bana derler ki şeyâtîn

Senün yolını azdırur
Ben şu zerrak sofulardan
Gayrı bir şeytan bilmezem

Şairi anlamayan sofular onu “şeytan” diyor, ancak şaire göre gerçek şeytan bu ikiyüzlü sofulardır. Çünkü onlar ibadeti aşk için değil çıkar için yapıyorlar. Yaptıkları ibadet karşılığında cennete gidip güzel zaman geçireceklerine inanıyorlar. Oysaki şairdeki Allah aşkı çıkarsız ve karşılıksızdır.

Sofî-i sâlûs nedendür

Hüsne münkir geçindügi
Ne acep belâ gelüpdür
Şu ki ben Hak’tan bilmezem

Sofilerin ikiyüzlü oluş nedeni gerçek güzelliği inkâr etmelerindendir. İnsanın başına ne bela gelirse gelsin Allah’tan değil, ikiyüzlü sofulardan gelir. Zira sofular iyiliğin de kötülüğün de Allah’tan geldiğini söyler.

İnsân-ı kâmil ki dirler

Mustafa’dur Murtaza’dur
Dahi kim vardur cihanda
Ben gayrı insan bilmezem

Şair bu dörtlükte “insan-ı kâmil” (olgun insan, ermiş) terimine vurgu yapıyor. Tasavvufta “insan-ı kâmil” Allah’a ulaşabilen olgun insanlara denir. Şair, Hz. Muhammed (Mustafa) ve Hz. Ali (Murtaza) dışında insan-ı kâmil tanımadığını söylüyor.

O şâh-ı hüsnün ışkuna

Özümi vîrân kılmışam
Kaygusuz Abdal’dur adum
Cübbe vü kaftan bilmezem

Şair, şeyhinin güzelliği karşısında (bu manevi bir güzelliktir) kendinden geçmiştir. Şair, bu dörtlükte cübbe ve kaftanı mecaz anlamda kullanıyor. Genelde cübbeyi hocalar, kaftanı da zengin kişiler giyer. Şair, kendisi için hocalığın da zenginliğin de bir anlam taşımadığını ifade ediyor. Onun için önemli tek şey Allah aşkıdır. Bu dörtlükte hocalara ve zenginlere yani dünya malına değer verenlere ince bir eleştiri vardır.

Şiirin teması: Allah aşkıdır. Şair bu tema çerçevesinde Hz. Muhammed ve Hz. Ali’yi övmekte, ikiyüzlü sofuları yermektedir.

Şiirdeki Söz Sanatlar

“Bana derler ki şeyâtîn” dizesindeki “şeyatin” sözünde “benzetme sanatı” var.

“O şâh-ı hüsnün ışkuna” dizesinde “şah, hüsn, ışk” kelimeleri birbiriyle ilgili olduğu için “tenasüp sanatı” var.

“Senün yolını azdırur” dizesinde geçen “yol” kelimesinde “mecaz sanatı” var.

“Bilmezem” sözünde “tecahül-i arif” sanatı var.

Dil ve Anlatım

Tasavvuf düşüncesine uygun bir biçimde yazılmış şiirin anlatımında ince bir alay ve ince bir eleştiri sezilir. Şairin, temiz bir dili; kıvrak, nükteli, özgün bir söyleyişi vardır. Şiirde 14.yüzyıl Türkçesinin özellikleri görülür.

Şiirde bazı tasavvufi kavramlar (dost, insan-ı kâmil) kullanılmış, bazı kelimeler de (şeyatin, cübbe, kaftan) gerçek anlamının dışında kullanılmıştır. Bu da şiire görünen anlamının dışında derin anlamlar kazandırmıştır.

Şair Hakkında - Kaygusuz Abdal

Kaygusuz Abdal’ın asıl adı Alâeddin Gaybi’dir. Padişah II. Murat döneminde 1341-1444 yılları arasında yaşadığı, babasının Alaiye (Alanya) Beyi Hüsameddin Mahmud olduğu söylenir.

Kaygusuz Abdal’ın hayatı hakkındaki bilgilerin çoğu Bektaşi menkıbelerine dayanır. Menkıbelere göre Gaybi, Abdal Musa’ya ait tekkede yetişmiştir. Kaygusuz Abdal, kırk yıl Abdal Musa’nın tekkesinde hizmet etmiş, Rumeli’yi dolaşmış, Edirne, Filibe ve Manastır’da bulunmuştur. Daha sonra Hacca gitmiş, Mısır’da kurduğu tekkeye şeyh olmuştur. Yine menkıbelere göre Mısır’da ölmüş ve bir mağaraya gömülmüştür.

Kaygusuz Abdal’ın hayatı, doğum ve ölüm yılları hakkında belgelere dayalı kesin bilgiler yoktur. Eserlerinden 15.yüzyılda yaşadığı, Anadolu ve Rumeli’nde pek çok yeri gezmiş olduğu, iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır.

Kaygusuz Abdal, Bektaşiler arasında çok saygı görmüş bir ozandır. Şiirlerinden anlaşıldığına göre tasavvufu bütün ayrıntılarıyla öğrenmiş, İslam dini konusunda geniş bilgiler edinmiştir. Yunus Emre’nin açtığı yolda yürümüş; hem aruz, hem de hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır. Tasavvuf felsefesine dayanan şiirlerinde ince bir alay görülür. Yobazlığı ve ikiyüzlü sofuluğu eleştirir.

Kaygusuz Abdal’ın hem tasavvufla ilgili hem de halk şiirinin genel konularıyla ilgili şiirleri vardır. Tasavvuf i şiirlerinin yanında tekerlemeler ve şathiyeler de yazmıştır. Şiirlerinde temiz bir dil, kıvrak ve özgün bir söyleyiş vardır.

Eserleri

Divân, Gülistân, Gevhernâme, Minbernâme, Budalanâme,Kitab-ı Miğlâte, Vücûdnâme, Saraynâme, Dil-güşâ, Mesnevi-i Baba Kaygusuz, Risâle-i Kaygusuz Abdal (tercüme)

EN ÇOK OKUNAN YAYINLAR

Sanat Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Sanat Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, Bizim diyarımız da binbir baharı saklar! Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini, Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda, Bize heyecan verir bir parça yeşil çini… Sen raksına dalarken için titrer derinden Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin; Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Fırtınayı andıran orkestra sesleri Bir ürperiş getirir senin sinirlerine, Istırap çekenlerin acıklı nefesleri Bizde geçer en hazin bir musiki yerine! Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini… Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar o
Devamı»

Yağmur Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Yağmur Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Olur dem-be-dem nevha-ger, nağme-sâz Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Sokaklarda seyl-âbeler ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır; Bulutlar karardıkça zerâta bir Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir; Bürür bir soğuk gölge etrâfı hep, Nümâyân olur gündüzün nısf-ı şeb. Söner şimdi, manzûr olurken demin Heyûlası karşımda bir âlemin. Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere; Bakıldıkça vahşet çöker yerlere. Geçer boş sokaktan, hayâlet gibi, Şitâbân u pûşîde-ser bir sabî O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh, Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh. Saçaklarda kuşlar –hazindir bu pek! – Susarlar, uzaktan ulur bir köpek. Öter gûş-ı rûhumda boş bir enîn, Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn: Küçük, pür-heves, gevherîn katreler Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Olur, muttasıl nevha-ger, nağme-sâz Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Küçük, pür-heves, g
Devamı»

Kaldırımlar Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Kaldırımlar Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her köşe başını sarmış devler… Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşanmış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta; Ben bu kaldırımların emzirdiği bir çocuğum! Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta; Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin; İki yanımda aksın bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi aç kö
Devamı»

Çoban Çeşmesi Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Çoban Çeşmesi Deriden derine ırmaklar ağlar, Uzaktan uzağa çoban çeşmesi. Ey suyun sesinden anlayan bağlar! Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca, Yol almış hayâtın ufuklarınca; O hızla dağları Ferhad yarınca, Başlamış akmağa çoban çeşmesi. O zaman başından aşkındı derdi, Mermeri oyardı, taşı delerdi. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi, Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi! Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu, Kerem’in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu… Sızmazdı toprağa çoban çeşmesi Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda, Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda; Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Ne şâir yaş döker, ne âşık ağlar, Tarihe karıştı eski sevdâlar. Beyhûde seslenir, beyhûde çağlar Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.                    Faruk Nafiz Çamlıbel Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi Nazım biçimi: koşmadır. Nazım birimi: dörtlüktür. Ölçüsü: 6+5 duraklı, 11’li h
Devamı»

Otuz Beş Yaş Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Otuz Beş Yaş Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Delikanlı çağımızdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, Gözünün yaşına bakmadan gider. Şakaklarıma Kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? Ya gözler altındaki mor halkalar? Neden böyle düşman görünürsünüz, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zamanla nasıl değişiyor insan! Hangi resmime baksam ben değilim. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim; Yalandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gökyüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Ayva sarı nar kırmızı sonbahar! Her yıl biraz daha benimsediğim. Ne dönüp duruyor havada kuşlar? Nerden ç
Devamı»