Alp Er Tunga Sagusu İnceleme

Yazan:

Sagu

Alp Er Tunga öldi mü
İsiz ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur

Ödlek küni tavratur
Yalnguk küçin kevretür
Erdin ajun sevritür
Kaçsa tagı ertilür

Ögreyüki mundag ok
Munda adın tıldag ok
Atsa ajun ugrap ok
Taglar başı kertilür

Begler atın argurup
Kadgu anı torgurup
Mengzi yüzi sargarup
Kürküm angar türtülür

Ulşıp eren börleyü
Yırtıp yaka orlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közü örtülür

Könglüm için örtedi
Bütmiş başıg kartadı
Keçmiş ödüg irtedi
Tün kün keçip irtelür

Günümüz Türkçesiyle

Alp Er Tunga öldü mü
Kötü dünya kaldı mı
Felek (böylece) öcünü aldı mı
Şimdi yürek yırtılır (yürekler ölüm acısıyla paralanıyor)

Feleğin günleri çabuk geçer
(Felek) insanın gücünü (git gide) zayıflatır
Dünyadaki insanları azaltır
(İnsanlar kurtulmak için) kaçsalar da (felek) onlara erişir

(Feleğin) âdeti böyledir işte
Bundan başka(sı) da bahanedir zaten
(Felek bir kere) niyet edip (de) ok atarsa
Dağların başı (bile) kertilir

Beyler atlarını yordular
Kaygı (ve keder) onları zayıflattı
Bet ve benizleri (öyle) sarardı (ki)
(Yüzlerine) safran sürülmüş (sanırsın)

Erkekler kurtlar gibi hep birlikte uluyorlar
Yakalarını yırtıyor ve çığlık atıyorlar
Islık çalar gibi sesler ve feryat ediyorlar
Ağlamaktan gözleri (yaşlarla) örtülüyor

Gönlüm (acıdan) için için yandı
(Bu acı) kapanmış yarayı (yeniden) deşti
(Gönlüm) geçmiş zamanları aradı
Geceler ve günler geçse (de o zamanlar) aranıyor

Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi

Nazım türü: sagu

Nazım birimi: dörtlük

Ölçüsü: 7’li hece ölçüsü (4+3 duraklarıyla söylenmiştir)

Uyak şeması: “aaab cccb dddb eeeb fffb gggb”

Şiirin Ahenk Unsurları

Uyak ve redifler

--- öldi mü
--- kaldı mu
--- aldı mu        “-di mü, -dı mu” redif; “-l” yarım uyak
---yırtılur
--- tavratur
--- kevretür
--- sevritür       “”-ratur, -retür, -ritür” redif; “-v” yarım uyak
--- ertilür
--- mundag ok
--- tıldag ok
--- ugrap ok    “-ok” redif
--- kertilür
--- argurup
--- torgurup
--- sargarup    “-gurup, -garup” redif; “-r” yarım uyak
--- türtülür
--- börleyü
--- orlayu
--- yurlayu     “-leyü, -layu” redif; “-r” yarım uyak
--- örtülür
--- örtedi
--- kartadı
--- irtedi        “-tedi, -tadı” redif; “-r” yarım uyak
--- irtelür
---yırtılur
--- ertilür
--- kertilür
--- türtülür
--- örtülür
--- irtelür      “-tılur, -tilür, -tülür,-telür” redif; “-r” yarım uyak   

Şiirin İçerik Yönünden İncelenmesi

Şiirin Konusu ve Teması

Şiirin teması; ölümdür. Bu şiirde Alp Er Tunga’nın ölümünden duyulan acı dile getirilmiştir.

Açıklama – yorum

İslamiyet’ten önceki Türk edebiyatında sevilen bir kişinin veya kahramanın ardından “yuğ” törenlerinde söylenen ve onun erdemlerini anlatan, dolayısıyla onun ölümünden duyulan acıyı dile getiren şiirlerdir.

Bu metinde, yiğitliğiyle anılan Alp Er Tunga’nın ölümünden duyulan üzüntü anlatılmaktadır. Aynı zamanda Alp Er Tunga’nın kahramanlıkları, erdemleri, yaptıklarından söz edilmektedir.

Alp Er Tunga, Saka Türklerinin başarısı için çalışmış, yiğitliğiyle nam salmış bir devlet adamıdır. Bazı kaynaklarda Alp Er Tunga’nın İranlı şair Firdevsi’nin “Şehname” adlı eserindeki Efrasiyaf olduğu söylenmektedir.

Dil ve Anlatım

Şiir, eski Türk diliyle söylenmiştir. Anlatımı açık, sade ve yalındır. Bu dönemin dil özelliği olarak yabancı sözcüklere yer verilmemiştir. Dönemin yaşam koşulları ve doğayla iç içe olmanın sonucu genellikle benzetme, kişileştirme ve abartma gibi söz sanatları kullanılmıştır. Bunun yanında “at” ve “kurt” gibi simgelerden yararlanılmıştır.

“Alp Er Tunga öldi mü” dizesinde tecahül-i arif (bilip de bilmezlikten gelme) sanatı

“Ödlek öçin aldı mu” (felek öcünü aldı mı) dizesinde feleğe insani özellikler verilerek kişileştirme sanatı

 “Atsa ajun ugrap ok / Taglar başı kertilür” (Felek bir kere niyet edip de ok atarsa dağların başı bile kertilir)

“Könglüm için örtedi” (kalbimin içi yandı) dizelerinde abartma sanatı

“Kürküm angar türtülür” (safran sürülmüş gibi)

“Ulşıp eren börleyü” (erkekler kurt gibi uluyor) dizelerinde benzetme sanatı vardır.

Genel Değerlendirme

Alp Er Tunga sagusu sözlü edebiyat ürünlerimizdendir. Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan Dîvânu Lügâti’t Türk adlı eserde yer alarak günümüze kadar gelebilmiştir.

Bir bütün olarak baktığımızda Alp Er Tunga sagusunun hem içerik, hem de biçim olarak sözlü edebiyat döneminin bütün özelliklerini taşıdığını görürüz. Şiirin dili sade ve yalın, anlatımı ahenklidir.

EN ÇOK OKUNAN YAYINLAR

Kaldırımlar Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Kaldırımlar Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her köşe başını sarmış devler… Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşanmış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta; Ben bu kaldırımların emzirdiği bir çocuğum! Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta; Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin; İki yanımda aksın bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi aç kö...
Devamı»

Sanat Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Sanat Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, Bizim diyarımız da binbir baharı saklar! Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini, Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda, Bize heyecan verir bir parça yeşil çini… Sen raksına dalarken için titrer derinden Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin; Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Fırtınayı andıran orkestra sesleri Bir ürperiş getirir senin sinirlerine, Istırap çekenlerin acıklı nefesleri Bizde geçer en hazin bir musiki yerine! Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini… Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar o...
Devamı»

Otuz Beş Yaş Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Otuz Beş Yaş Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Delikanlı çağımızdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, Gözünün yaşına bakmadan gider. Şakaklarıma Kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? Ya gözler altındaki mor halkalar? Neden böyle düşman görünürsünüz, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zamanla nasıl değişiyor insan! Hangi resmime baksam ben değilim. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim; Yalandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gökyüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Ayva sarı nar kırmızı sonbahar! Her yıl biraz daha benimsediğim. Ne dönüp duruyor havada kuşlar? Nerden ç...
Devamı»

Çoban Çeşmesi Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Çoban Çeşmesi Deriden derine ırmaklar ağlar, Uzaktan uzağa çoban çeşmesi. Ey suyun sesinden anlayan bağlar! Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca, Yol almış hayâtın ufuklarınca; O hızla dağları Ferhad yarınca, Başlamış akmağa çoban çeşmesi. O zaman başından aşkındı derdi, Mermeri oyardı, taşı delerdi. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi, Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi! Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu, Kerem’in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu… Sızmazdı toprağa çoban çeşmesi Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda, Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda; Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Ne şâir yaş döker, ne âşık ağlar, Tarihe karıştı eski sevdâlar. Beyhûde seslenir, beyhûde çağlar Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.                    Faruk Nafiz Çamlıbel Şiirin Biçim Yönünden İncelenm...
Devamı»

Yağmur Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Yağmur Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Olur dem-be-dem nevha-ger, nağme-sâz Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Sokaklarda seyl-âbeler ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır; Bulutlar karardıkça zerâta bir Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir; Bürür bir soğuk gölge etrâfı hep, Nümâyân olur gündüzün nısf-ı şeb. Söner şimdi, manzûr olurken demin Heyûlası karşımda bir âlemin. Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere; Bakıldıkça vahşet çöker yerlere. Geçer boş sokaktan, hayâlet gibi, Şitâbân u pûşîde-ser bir sabî O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh, Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh. Saçaklarda kuşlar –hazindir bu pek! – Susarlar, uzaktan ulur bir köpek. Öter gûş-ı rûhumda boş bir enîn, Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn: Küçük, pür-heves, gevherîn katreler Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Olur, muttasıl nevha-ger, nağme-sâz Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Küçük, pür-heves, g...
Devamı»