Halk Hikâyesi Türü Özellikleri

Yazan:


Halk Hikâyelerinin Doğuşu ve Gelişimi

Halk hikâyeleri ilk önce sözlü ürünler olarak karşımıza çıkmış, halk arasında yayılmış ve dilden dile dolaşarak günümüze kadar gelmiştir.

İçersinde olağanüstü durumlar olsa da çoğu zaman gerçeğe yakın olayların ele alındığı halk hikâyelerinde aşk ve kahramanlık en çok işlenen temalardır.

Halk hikâyeleri, destan geleneğinin devamı olarak gelişmiş, zamanla modern hikâyeciliğe geçişte köprü vazifesi görmüştür.

Destan geleneğinden halk hikâyelerine geçişi sağlayan Dede Korkut Hikâyeleri aynı zamanda bu türün ilk örnekleri sayılır.

Destan geleneğinin 15. yüzyıldan sonra önemini kaybetmesinin ardından halk arasında hayli ilgi gören halk hikâyeleri, günümüzde Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde etkisini hala sürdürmektedir.

Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri

Halk hikâyeleri, Türk edebiyatında destanın yerini tutan bir tür olarak karşımıza çıkar. Oluşma biçimi açısından destanlara benzeyen bu hikâyeler, zamanla gerçekliği ele alış bakımından destanlardan ayrılmıştır.

Halk hikâyeleri, bir olay gerçekleştikten sonra bu olaya âşıklar (saz şairi) tarafından şiirler eklenmiş, halka açık alanlarda anlatılmış ve daha sonra da yazıya geçirilerek günümüze kadar ulaşmıştır.

Kendine göre bir mantık örgüsüne sahip olan hikâyelerde en çok aşk ve kahramanlık temaları işlenir.

Saz şairleri vasıtasıyla gelecek nesillere aktarılan hikâyeler, genellikle nazım - nesir karışık olarak söylenir. Hikâyelerde okunan şiirler genellikle koşma biçimindedir.

Halk hikâyelerinde olağanüstü olaylar oldukça azdır. Hikâyelerde anlatılan kişiler toplum içinde farklı tabakalar arasından çıkar.

Halk hikâyeleri daha çok âşıklar tarafından düğünlerde, kahvelerde söylenen ürünlerdir.

Halk Hikâyelerinin Bölümleri

Fasıl

Dinleyiciyi hikâyeye hazırlamak ve ilgisini çekmek amacıyla anlatıcının tekerlemeler ve türküler söylediği bölümdür.

Döşeme

Bu bölümde çeşitli rivayetlerden söz eden anlatıcı, hikâyenin anlatımına geçmeden önce anlatacağı hikâyenin kahramanlarını ve olayın geçtiği mekânı anlatır.

Asıl konu

Hikâye kahramanının olay öncesindeki hayatının anlatılmasıyla başlar. Hikâyede asıl konusunun anlatıldığı bölümdür. Olay akışı ve heyecan en üst düzeydedir.

Sonuç

Hikâyenin bittiği bölümdür. Bu bölümde âşıklar ya kavuşur ya da kavuşma öteki dünyaya kalır. Halk hikâyelerinin çoğunda âşıklar birbirine öteki dünyada kavuşur. Bunlardan sadece Âşık Garip hikâyesi mutlu sonla biter.

Efsane

Genellikle bu dünyada kavuşamayan âşıkların öteki dünyada kavuşmaları olaydan bağımsız olarak dile getirildiği bölümdür.

Konularına Göre Halk Hikâyeleri

Aşk hikâyeleri

Toplum üzerinde büyük etkileri olan hikâyelerdir. Dilden dile dolaşarak günümüze kadar ulaşmıştır. Halkın belleğinde önemli bir yer edinen bu hikâyeler aşk teması üzerine kurulmuştur. Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Arzu ile Kamber bunlardan bazılarıdır.

Dini temalı hikâyeler

Genellikle dini açıdan önemli olan karakterlerin oluşturduğu hikâyelerdir. Bu karakterler tarihe mal olmuş, son derece erdemli kişilerdir. Kahramanlıklarıyla hem milletlerine hem de dinlerine katkıda bulunmuş kişilerdir.

Danişment Gazi Hikâyesi, Hayber Kalesi Hikâyesi, Van Kalesi Hikâyesi bu tür hikâyelerdendir.

Destanî halk hikâyeleri

İçinde destansı ögeler bulunduran ve genellikle kahramanlık üzerine kurulmuş hikâyelerdir. Bu türde yazılan hikâyelere örnek olarak Dede Korkut Hikâyeleri verilebilir.

Kaynaklar

Alptekin Ali Berat. Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Akçağ Yayınları. Ankara 1997
Boratav Pertev Naili. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. Milli Eğitim Basımevi. Ankara 1946
Elçin Şükrü. Kerem ile Aslı Hikâyesi. Akçağ Yayınları. Ankara 1948
Güney Eflatun Cem. Tahir ile Zühre. Yeditepe Yayınları. İstanbul 1960
Kaya Doğan – Koz M. Sabri. Halk Hikâyeleri. Kitabevi. İstanbul 2000
Korgunal M. Zeki. Arzu ile Kamber Halk Hikâyesi. Bozkurt Kitap ve Basımevi. İstanbul 1959
Püsküllüoğlu Ali. Türk Halk Öyküleri. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara 1982
Sav Ergun. Halk Hikâyeleri. Bilgi Yayınevi. Ankara 1998
Aslan Ensar. Çıldırlı Âşık Şenlik Hayatı Şiirleri ve Hikâyeleri. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara 1975

EN ÇOK OKUNAN YAYINLAR

Kaldırımlar Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Kaldırımlar Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her köşe başını sarmış devler… Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşanmış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta; Ben bu kaldırımların emzirdiği bir çocuğum! Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta; Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin; İki yanımda aksın bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi aç kö...
Devamı»

Sanat Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Sanat Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, Bizim diyarımız da binbir baharı saklar! Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini, Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda, Bize heyecan verir bir parça yeşil çini… Sen raksına dalarken için titrer derinden Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin; Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Fırtınayı andıran orkestra sesleri Bir ürperiş getirir senin sinirlerine, Istırap çekenlerin acıklı nefesleri Bizde geçer en hazin bir musiki yerine! Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini… Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar o...
Devamı»

Otuz Beş Yaş Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Otuz Beş Yaş Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Delikanlı çağımızdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, Gözünün yaşına bakmadan gider. Şakaklarıma Kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? Ya gözler altındaki mor halkalar? Neden böyle düşman görünürsünüz, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zamanla nasıl değişiyor insan! Hangi resmime baksam ben değilim. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim; Yalandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gökyüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Ayva sarı nar kırmızı sonbahar! Her yıl biraz daha benimsediğim. Ne dönüp duruyor havada kuşlar? Nerden ç...
Devamı»

Çoban Çeşmesi Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Çoban Çeşmesi Deriden derine ırmaklar ağlar, Uzaktan uzağa çoban çeşmesi. Ey suyun sesinden anlayan bağlar! Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca, Yol almış hayâtın ufuklarınca; O hızla dağları Ferhad yarınca, Başlamış akmağa çoban çeşmesi. O zaman başından aşkındı derdi, Mermeri oyardı, taşı delerdi. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi, Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi! Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu, Kerem’in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu… Sızmazdı toprağa çoban çeşmesi Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda, Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda; Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Ne şâir yaş döker, ne âşık ağlar, Tarihe karıştı eski sevdâlar. Beyhûde seslenir, beyhûde çağlar Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.                    Faruk Nafiz Çamlıbel Şiirin Biçim Yönünden İncelenm...
Devamı»

Yağmur Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Yağmur Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Olur dem-be-dem nevha-ger, nağme-sâz Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Sokaklarda seyl-âbeler ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır; Bulutlar karardıkça zerâta bir Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir; Bürür bir soğuk gölge etrâfı hep, Nümâyân olur gündüzün nısf-ı şeb. Söner şimdi, manzûr olurken demin Heyûlası karşımda bir âlemin. Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere; Bakıldıkça vahşet çöker yerlere. Geçer boş sokaktan, hayâlet gibi, Şitâbân u pûşîde-ser bir sabî O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh, Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh. Saçaklarda kuşlar –hazindir bu pek! – Susarlar, uzaktan ulur bir köpek. Öter gûş-ı rûhumda boş bir enîn, Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn: Küçük, pür-heves, gevherîn katreler Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Olur, muttasıl nevha-ger, nağme-sâz Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Küçük, pür-heves, g...
Devamı»