Klasisizm Akımı Özellikleri

Yazan:

Klasisizm nedir

Klasisizm kelimesinin kökeni Fransızca “klasik” kelimesidir. Klasik; üzerinden yüzyıllar geçse de önemini kaybetmeyen, alışılmış, nitelikli, üstün özelikleri olan anlamına gelir.

Klasisizmin temel öğeleri; soyluluk, sağduyu, akılcılık, uyum, açıklık, evrensellik, idealizm, denge, güzellik ve ölçülü olmaktır. Bir eserin klasik sayılabilmesi için bu özellikleri taşıması gerekmektedir.

Edebi akım olarak klasisizmin temellerini antik Yunan ve Latin edebiyatının eserleri oluşturmuştur. Klasisizm. ilk olarak Fransa’da ortaya çıkmış Rönesans döneminde gelişimini sürdürmüştür.

Oluştuğu Ortam

Fransa’da 17. yüzyılın ikinci yarısında, iç karışıklıklar sona ermiş, derebeylik ve kilise direnişleri kırılmış, soylular sarayın buyruğuna girmiş ve monarşi güçlenmiştir. Siyasal alanda görülen bu düzene ve kurallara uygunluk etkisini edebiyatta da göstermeye başlamıştır.

Klasisizmin temelini akıl ve sağduyu oluşturur. Descartes’e göre insan aklının kabul etmediği hiçbir şey doğru değildir. Aşk, kin, nefret, acıma gibi duygular aklın kontrolünde olduğu sürece insancıldır. İnsan aşırılıklardan sakınmak, tutkularına iradesi ile yön vermek zorundadır. Dolayısıyla böyle bir insan erdemlidir ve anlatılmaya değerdir.

Klasisizmin Özellikleri

Klasik edebiyatta konu çoğu kez tarihten ve mitolojiden alınır. Bu akımda yer alan sanatçılara göre; gelmiş geçmiş en mükemmel sanat eskiye ait olandır. Bu nedenle eski Yunan ve Latin medeniyetinde görülen insan tipi tekrar ele alınmıştır.

Anlatılanlar gerçek hayata uygun olmalıdır. Okura inanılmayacak şeyler sunmaktan kaçınılır. Konuya değil, konunun işlenişine önem verildiğinden aynı olayların birkaç kez işlendiği görülür.

Eserde biçim mükemmelliği aranır. Anlatılmak istenen açık ve net bir biçimde ortaya konmalı, gereksiz söylemlerden kaçınılmalıdır. Üslup yapmacıktan uzak, sade ve yalın olmalıdır.

Bu akımda akıl, sağduyu ve insan doğasına önem verilmiştir.

Bu akımda yer alan sanatçılar “Sanat sanat içindir” anlayışı benimsenmiştir.

Klasisizmde yazar, olayları anlatırken kendini gizler, duygularını, tutkularını, sırlarını, zayıflıklarını açıklamaktan kaçınır. Okuyucunun dikkati sadece konu içindeki tipler üzerinde toplanmalıdır.

Eserlerde fiziksel ve sosyal çevrenin önemi yoktur, çünkü bunlar değişkendir.

Kahramanlar genellikle ruhsal özellikleri açısından ele alınıp işlenmiştir. İnsanların her zaman, her yerde, her toplumda aynı duygu ve düşüncelere sahip olduğu kabul edilerek eserlerde değişmeyen evrensel tipler oluşturulmuştur. Bunlar genellikle eğitimli ve soylu kişilerdir.

Tiyatro türüne büyük değer verilmiş, eserler üç birlik kuralına uyularak oluşturulmuştur. Özellikle trajedi ve komedi sıkı kurallarıyla birlikte ortaya konmuştur.

Önemli temsilcileri: Corneille (Le Cid, Horace), Racine (Andromaque, İphigenia), Moliere (Cimri, Kibarlık Budalası), La Fontaine (Fabl), Descartes (Yöntem Üzerine Nutuk), Pascal (Düşünceler), La Bruyere (Karakterler), Fenelon (Telemak), Madam De La Fayette (Prenses de Clivas)

Türk Edebiyatında Klasisizm

Klasisizm, Tanzimat dönemi Türk edebiyatında pek çok şairin ve yazarın eserlerinde kendini göstermiş yeni bir edebi tarzın doğmasına yol açmıştır. Bu tarz Batılı ve Doğulu unsurları bir araya getiren bir sentez olarak görülebilir. Klasisizmin etkisiyle dilde sadeleşme ve batıya yöneliş eğilimi güçlenmiştir.

Tanzimat edebiyatında yer alan Şinasi’nin Şair Evlenmesi, La Fontaine’den yaptığı çeviriler ve Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere’den yaptığı çeviriler bu anlayışın ürünleri olarak sıralanabilir.

Kaynaklar

Andı Mehmet Fatih. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (cilt 2). Risale Yayınları. İstanbul 1991
Çetişli İsmail. Batı Edebiyatında Edebi Akımlar. Akçağ Yayınları. Ankara 2016
Gombrich E. H. Sanatın Öyküsü. (Çeviren, Erol Erduran – Ömer Erduran). Remzi Kitabevi. İstanbul 1997
Kaplan Ramazan. Klasikler Tartışması (Başlangıç Dönemi). Türkoloji Dergisi S. 1 s. 160-208. 1993
Vural Kara Sergül. Tarihsel Değerlendirmeler Işığında Türkiye’de Çeviri Etkinliği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 1 s. 94. Haziran 2010

EN ÇOK OKUNAN YAYINLAR

Kaldırımlar Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Kaldırımlar Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her köşe başını sarmış devler… Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşanmış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta; Ben bu kaldırımların emzirdiği bir çocuğum! Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta; Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin; İki yanımda aksın bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi aç kö...
Devamı»

Sanat Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Sanat Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, Bizim diyarımız da binbir baharı saklar! Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini, Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda, Bize heyecan verir bir parça yeşil çini… Sen raksına dalarken için titrer derinden Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin; Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Fırtınayı andıran orkestra sesleri Bir ürperiş getirir senin sinirlerine, Istırap çekenlerin acıklı nefesleri Bizde geçer en hazin bir musiki yerine! Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini… Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar o...
Devamı»

Otuz Beş Yaş Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Otuz Beş Yaş Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Delikanlı çağımızdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, Gözünün yaşına bakmadan gider. Şakaklarıma Kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? Ya gözler altındaki mor halkalar? Neden böyle düşman görünürsünüz, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zamanla nasıl değişiyor insan! Hangi resmime baksam ben değilim. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim; Yalandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gökyüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Ayva sarı nar kırmızı sonbahar! Her yıl biraz daha benimsediğim. Ne dönüp duruyor havada kuşlar? Nerden ç...
Devamı»

Çoban Çeşmesi Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Çoban Çeşmesi Deriden derine ırmaklar ağlar, Uzaktan uzağa çoban çeşmesi. Ey suyun sesinden anlayan bağlar! Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca, Yol almış hayâtın ufuklarınca; O hızla dağları Ferhad yarınca, Başlamış akmağa çoban çeşmesi. O zaman başından aşkındı derdi, Mermeri oyardı, taşı delerdi. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi, Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi! Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu, Kerem’in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu… Sızmazdı toprağa çoban çeşmesi Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda, Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda; Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Ne şâir yaş döker, ne âşık ağlar, Tarihe karıştı eski sevdâlar. Beyhûde seslenir, beyhûde çağlar Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.                    Faruk Nafiz Çamlıbel Şiirin Biçim Yönünden İncelenm...
Devamı»

Yağmur Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Yağmur Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Olur dem-be-dem nevha-ger, nağme-sâz Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Sokaklarda seyl-âbeler ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır; Bulutlar karardıkça zerâta bir Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir; Bürür bir soğuk gölge etrâfı hep, Nümâyân olur gündüzün nısf-ı şeb. Söner şimdi, manzûr olurken demin Heyûlası karşımda bir âlemin. Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere; Bakıldıkça vahşet çöker yerlere. Geçer boş sokaktan, hayâlet gibi, Şitâbân u pûşîde-ser bir sabî O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh, Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh. Saçaklarda kuşlar –hazindir bu pek! – Susarlar, uzaktan ulur bir köpek. Öter gûş-ı rûhumda boş bir enîn, Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn: Küçük, pür-heves, gevherîn katreler Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Olur, muttasıl nevha-ger, nağme-sâz Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Küçük, pür-heves, g...
Devamı»