Portakal Hikâye İncelemesi

Yazan:

Cumhuriyet Dönemi toplumcu gerçekçi yazarlarımızdan Sabahattin Ali’nin yazmış olduğu “Portakal” adlı hikâye “Sırça Köşk” adlı kitabında yer almaktadır.

Hikâyenin Özeti

Hikâye, Doğu Akdeniz limanlarından birine yaklaşan bir vapurun tasviriyle başlar. Daha sonra vinççi İsmail’in tanıtılmasıyla devam eder.

Bir portakal tüccarı, portakallarını gemiye yükleyip bir an önce varacağı yere götürmek ister. Uzun pazarlıklardan sonra üç bin kasa portakal gemiye yüklenir.

Gemi yola çıkar, ancak zaten eski olan gemi bu yolculukta zorlanır. Bunun üzerine iki yüz elli kasa portakal denize atılır. Geminin kaptanı, ikinci kaptan, çarkçıbaşı, gemi kâtibi, liman memuru birlikte portakalların hesabında oynamalar yaparak haksız kazanç sağlar.

Bu arada gemide uzun saatler boyunca hiç dinlenmeden çalışmak zorunda kalan İsmail, nihayet gemiden izin alıp karısının yanına gitmek ister. Bunun için kaptana çıkar. Orada duymaması gereken şeylere kulak misafiri olur. Aslında duyduklarından bir şey anlamamıştır. Buna rağmen susması için ona para verirler.

İsmail, eve dönerken, aldığı parayla on portakal ve gazeteciden bir dergi alır.

Kişiler

Hikâyede bazı kişiler uzun uzun tasvir edilirken, bazılarından isim olarak ya da yaptığı işe uygun olarak ad verilerek bahsedilir.

İsmail

Tayfa İsmail Denizer, gemide vinççilik yapmaktadır. Çalışkan, dürüst, öğrenim görmemiş bir emekçidir.

İstanbul’un Beşiktaş semtinin arka mahallelerinden birinde oturmaktadır. Sefere çıkacağı gün oğlu doğmuş, ona babası Musa Kaptan’ın adını vermiştir. Kendisi okumamıştır ancak karısı okuma yazma bilmektedir. İsmail, her seferden dönüşte “Köroğlu” adlı bir dergi alıp eve öyle gitmektedir.

Hayriye

Hayriye, birkaç yıl okula gitmiş, tütün işçiliği yapmış, İsmail’le evlenmiştir. Okumaya meraklı bir kadındır.

“Karısı Hayriye hiç kekelemeden, hafızlar gibi başını sallayarak, önce resim altlarını, sonra destanları, sonra makaleleri, haberleri, tefrika romanları, acayip hatta biraz yanık bir makamla okur, bu sırada İsmail de dudaklarının kenarından müphem bir çizgi, anlasın anlamasın, arada bir kahkaha atarak dinler, harp vaziyetine ait yerleri tekrarlatır, vapurda güverte yolcularından yahut izinden dönen neferlerden dinlediği mütalaaları, birbirine karıştırıp anlatır, - gidişat iyi değil Hayriye!- der, susardı. Bu sükût –Artık yemek yiyelim- manasında idi ve karısı hemen yerinden fırlar, sofrayı hazırlamaya başlardı.”

Süvari (Kaptan)

Kısa boylu, kırmızı yüzlü, kır saçlı, küt burunlu biridir. Tam da kitapların tarif ettiği bir deniz kurdudur. Gözlerinin altı içi su dolu kesecikler gibi şiş, sesi kalın ve cızırtılıdır.

İkinci kaptan

Sürekli kasketini kulaklarına kadar geçirir, kaputunun yakasını kaldırır. Uzun boylu, sarı, sıska biridir.

Diğer kişiler

Tüccar Osman Yiğit, Halil Eğinli, vapur kâtibi, polis, yolcular…

Mekân

Hikâyede mekân olarak Doğu Akdeniz limanlarından birinden söz edilir. Vapur tasvir edilir. İstanbul ve İskenderun mekân isimleri olarak geçer.

Zaman

Tarih olarak belirgin bir zaman verilmez. “Ortalık adamakıllı kararmış, Gece saat sekiz sularında, şubat ayında, hava kararıyor, bir saatten beri, gece yarısına kadar” gibi zaman ifadeleri kullanılır.

Anlatıcı ve Bakış Açısı

Hikâyenin anlatımında “ilahi bakış açısı” tekniğini kullanan yazar, kişileri hem iyi hem de kötü yönleriyle ortaya koyar. Kişilerin karakterlerini olay içersinde belirler, onları doğal bir biçimde canlandırır ve konuşturur. Yazar, öyküsünde kişiler aracılığıyla toplumun sosyal ve ekonomik durumu yansıtır

Dil ve Anlatım

Hikâyede; “iç konuşma” ve “diyalog” (karşılıklı konuşma) teknikleriyle, öyküleyici ve betimleyici anlatım türleri kullanılmıştır. Yazar öyküde gerçekçi gözlem ve tasvirlere yer vermiştir. Öykünün anlatımı realist izler taşımaktadır. Toplumsal çelişkiler ustaca vurgulanmıştır.

Hikâyenin Türü

Hikâyede; belirgin bir olay ve serim, düğüm, çözüm bölümleri yoktur. Günlük hayattan bir kesit anlatılmıştır. Bu tür hikâyelere “Çehov tarzı hikâye” ya da “durum – kesit hikâyesi” denir.

Hikâyenin teması: haksız kazanç

Konusu: Ticari bir gemide meydana gelen yolsuzluktur.

Hikâyedeki temel çatışma: emek sarf edilerek“hak edilen kazanç” ile yolsuzluk yapılarak elde edilen “haksız kazanç” çelişkisidir.

Genel Değerlendirme

Hikâye dönemin toplumsal gerçeklerine uygun, düşündürücü bir yapıya sahiptir. Hikâyede anlatılan sorunlar biçim değiştirse de her dönemde görülebilecek sorunlardır.

“Portakal” etkili anlatımıyla bir solukta okunabilecek, konu itibarıyla üzerinde durup düşünülecek, yoruma açık bir hikâye niteliği taşımaktadır.

EN ÇOK OKUNAN YAYINLAR

Kaldırımlar Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Kaldırımlar Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her köşe başını sarmış devler… Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşanmış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta; Ben bu kaldırımların emzirdiği bir çocuğum! Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta; Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin; İki yanımda aksın bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi aç kö...
Devamı»

Sanat Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Sanat Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, Bizim diyarımız da binbir baharı saklar! Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini, Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda, Bize heyecan verir bir parça yeşil çini… Sen raksına dalarken için titrer derinden Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin; Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Fırtınayı andıran orkestra sesleri Bir ürperiş getirir senin sinirlerine, Istırap çekenlerin acıklı nefesleri Bizde geçer en hazin bir musiki yerine! Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini… Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar o...
Devamı»

Otuz Beş Yaş Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Otuz Beş Yaş Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Delikanlı çağımızdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, Gözünün yaşına bakmadan gider. Şakaklarıma Kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? Ya gözler altındaki mor halkalar? Neden böyle düşman görünürsünüz, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zamanla nasıl değişiyor insan! Hangi resmime baksam ben değilim. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim; Yalandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gökyüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Ayva sarı nar kırmızı sonbahar! Her yıl biraz daha benimsediğim. Ne dönüp duruyor havada kuşlar? Nerden ç...
Devamı»

Çoban Çeşmesi Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Çoban Çeşmesi Deriden derine ırmaklar ağlar, Uzaktan uzağa çoban çeşmesi. Ey suyun sesinden anlayan bağlar! Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca, Yol almış hayâtın ufuklarınca; O hızla dağları Ferhad yarınca, Başlamış akmağa çoban çeşmesi. O zaman başından aşkındı derdi, Mermeri oyardı, taşı delerdi. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi, Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi! Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu, Kerem’in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu… Sızmazdı toprağa çoban çeşmesi Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda, Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda; Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Ne şâir yaş döker, ne âşık ağlar, Tarihe karıştı eski sevdâlar. Beyhûde seslenir, beyhûde çağlar Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.                    Faruk Nafiz Çamlıbel Şiirin Biçim Yönünden İncelenm...
Devamı»

Yağmur Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Yağmur Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Olur dem-be-dem nevha-ger, nağme-sâz Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Sokaklarda seyl-âbeler ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır; Bulutlar karardıkça zerâta bir Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir; Bürür bir soğuk gölge etrâfı hep, Nümâyân olur gündüzün nısf-ı şeb. Söner şimdi, manzûr olurken demin Heyûlası karşımda bir âlemin. Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere; Bakıldıkça vahşet çöker yerlere. Geçer boş sokaktan, hayâlet gibi, Şitâbân u pûşîde-ser bir sabî O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh, Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh. Saçaklarda kuşlar –hazindir bu pek! – Susarlar, uzaktan ulur bir köpek. Öter gûş-ı rûhumda boş bir enîn, Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn: Küçük, pür-heves, gevherîn katreler Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Olur, muttasıl nevha-ger, nağme-sâz Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Küçük, pür-heves, g...
Devamı»